Funkcje Pracowni Edukacji Komputerowej (1991-2013)

Pracownia Edukacji Komputerowej powstała z inicjatywy Dziekana Wydziału Geografii i Studiów Regionalnych UW Prof. dr hab. Urszuli Soczyńskiej (1933-2001). Formalnie została powołana 1 października 1991 roku, ale faktycznie rozpoczęła działalność w styczniu 1992 roku. Od początku pełniła trzy równorzędne funkcje dla Wydziału Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego: naukową, dydaktyczną i infrastrukturalną.
Początkowo w PEK zatrudnione były trzy osoby: dr Piotr Werner (kierownik Pracowni), mgr Wojciech Pokojski (asystent, początkowo jako student pracował na stanowisku inż.-techn.) oraz pracownik inżynieryjno-techniczny – Marta Jankowska.

W okresie od 1991 do 2013 roku w Pracowni zatrudnieni byli: dr hab. Monika Wągrowska, mgr Anna Kurnatowska (dr Anna Jakomulska), mgr Piotr Harton, mgr Julita Osuch, mgr Ziemowit Tomkiel, Ewald Gryglewicz, dr Tomasz Dziurzyński, Marek Rycharski, mgr Michał Kowalewski, mgr Ewa Parzyszek, mgr Magdalena Woźniak, mgr Mariusz Boguszewski (doktorant), mgr Bartłomiej Iwańczak (doktorant), mgr Patryk Korzeniecki (doktorant), Jan Mazur. Reprezentowali różne specjalizacje geograficzne a nawet dziedziny: geografię ekonomiczną (regionalną), geografię fizyczną (geoekologię, hydrologię, klimatologię) i matematykę.

Można wyróżnić główne kierunki badań naukowych prowadzonych w Pracowni Edukacji Komputerowej: (1) zastosowania Systemów Informacji Geograficznej (GIS) i konstrukcja geograficznych baz danych; (2) rozwijanie technik komputerowych do realizacji badań związanych z zastosowaniem metod ilościowych i jakościowych zaczerpniętych z geografii fizycznej i ekonomiczno-społecznej, także dla celów gospodarki przestrzennej, ze szczególnym uwzględnieniem algorytmów kartograficznych metod badań; (3) analizy przestrzenne – oddziaływania różnych aspektów technologii informacyjnych i komunikacyjnych na społeczeństwo, ze szczególnym uwzględnieniem sieci Internet; (4)

Rozwój badań nad zastosowaniem GIS (systemów informacji geograficznej) dokonywał się początkowo (w latach 1991-1994) w ścisłej współpracy z różnymi ośrodkami i firmami zagranicznymi i polskimi. Miedzy innymi z: Wydziałem Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu w Utrechcie w Holandii, Holenderskim Centrum Ekspertyzy GIS (Nexpri), holenderską firmą Geodan (przedstawicielstwem w Polsce) i przy wydatnym wsparciu przedstawicielstwa polskiego amerykańskiej firmy ESRI – Neokart GIS (obecnie ESRI – Polska), które dostarczyło całemu Wydziałowi bezpłatne licencje oprogramowania PC ArcInfo GIS. Oprócz tego Pracownia Edukacji Komputerowej dysponowała oprogramowaniem: Atlas GIS i Idrisi. W 1992 roku został opublikowany podręcznik nt. GIS a w 1993 przewodnik użytkownika Atlas GIS. Kulminacją tego etapu było zorganizowanie w 1994 roku Letniej Szkoły GIS i zebrań naukowych poświęconych zastosowaniom systemów informacji geograficznej w praktyce z udziałem przedstawicieli wymienionych instytucji. Artykuły dotyczące różnych aspektów zastosowań GIS publikowane są do chwili obecnej w wydawnictwach i czasopismach specjalistycznych oraz w popularnych – poświęconych zarówno geografii jak i oprogramowaniu komputerowemu. Równocześnie, realizacja zajęć dydaktycznych zaowocowała pojawieniem się grupy studentów (i uczestników Studium Doktoranckiego WGiSR UW) żywo zainteresowanych technologią GIS i wiążących z nią swoje przyszłe plany zawodowe. Wszystkie te działania stworzyły podstawę do podjęcia szeregu projektów badawczych.

Z uwagi na małą liczebność kadry i fakt, że specyfika zastosowań GIS wymusza konieczność badań interdyscyplinarnych – pracownicy PEK oraz zainteresowani studenci i doktoranci brali udział w naukowych projektach badawczych i realizowali prace z zakresu zastosowań GIS na rzecz gospodarki koordynowane zarówno przez inne instytucje jak i jednostki Wydziału. Wynikiem tych tematów badawczych i prac były przede wszystkim mapy cyfrowe i wspólne publikacje. Do najważniejszych tematów można zaliczyć m.in.: przygotowanie map cyfrowych (użytkowania ziemi, roślinności rzeczywistej, mapy gleb i leśne) oraz udział w pracach nad planem zagospodarowania przestrzennego Kampinoskiego Parku Narodowego na zlecenie Narodowej Fundacji Ochrony Środowiska (1992-1995); udział w temacie badawczym „Studia nad wpływem globalnych zmian klimatu na obieg wody w zlewni”, (GR-203, koordynator prof. dr hab. M.Gutry-Korycka, Zakł. Hydrologii WGiSR UW, 1994-1996); współpracę z Instytutem Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN nad realizacją map cyfrowych roślinności rzeczywistej i potencjalnej Doliny Wisły (1996-1999) oraz opracowanie mapy cyfrowej roślinności potencjalnej Polski (2006).

Rozwój techniki komputerowej spowodował, że oprogramowanie GIS – konstrukcja geograficznych baz danych i tworzenie map cyfrowych – stało się obecnie praktycznie technologią rynkową, która jest standardem kształcenia geografów na Wydziale Geografii i Studiów Regionalnych UW a ponadto elementy GIS wbudowane są w programy komputerowe spełniające różne funkcje: pakiety biurowe, oprogramowania statystyczne, specjalistyczne programy służące inwentaryzacji i zarządzaniu zasobami naturalnymi, ekonomicznymi i ludzkimi. W połowie lat dziewięćdziesiątych zmienił się więc w pewnym stopniu zakres badań. Oprócz wyszukiwania coraz to szerszego pola zastosowań GIS, w sposób naturalny, pojawił się problem realizacji w ramach systemów informacji geograficznej, specyficznych dla geografii metod badawczych, ilościowych i jakościowych. Metodologicznie jest to element szerszego zagadnienia, wizualizacji naukowych obliczeń komputerowych (ViSc – Visualization in Scientific computing). Badania w tym kierunku zostały podjęte w ramach badań własnych realizowanych w Pracowni Edukacji Komputerowej i dotyczyły wybranych metod GIS w geografii ekonomiczno-społecznej i fizycznej.

W 1997 roku w Pracowni Edukacji Komputerowej zrealizowano projekt implementacji zintegrowanej sieci komputerowej (finansowany z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Komitetu Badań Naukowych) i włączenie wszystkich jednostek Wydziału do sieci Internet. Było to wykonanie funkcji infrastrukturalnej. Przedsięwzięcie wyprzedziło w czasie gwałtowny rozwój Internetu w Polsce (w latach 1999-2000). Empiryczne obserwacje dotyczące traktowania przez studentów i pracowników technik komputerowych (werbalizowane często w prywatnych rozmowach) oraz przekonanie o wzrastającej roli Internetu w dalszym rozwoju zastosowań GIS oraz poszukiwanie powiązań funkcji systemów informacji geograficznej z pozostałymi technologiami informacyjnymi spowodowało podjęcie problematyki geograficznych uwarunkowań rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Polsce. Elementem badań była przeprowadzona w latach 1998-1999 ankieta dotycząca stopnia wykorzystania i percepcji technologii informacyjnych wśród studentów różnych szkół wyższych (zebrano ogółem ponad 750 ankiet) a cząstkowe wyniki prezentowano w latach 1998 i 2000 na Ogólnopolskiej Konferencji Informatycznej organizowanej przez Akademię Pedagogiczną w Krakowie i publikowano w wydawnictwach pokonferencyjnych. Próbą połączenia technologii GIS i prezentacji internetowej było opublikowanie w 2000r. we współpracy z Instytutem Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN prezentacji na CD-ROM. Podsumowaniem tego etapu badań są publikacje dotyczące właśnie uwarunkowań geograficznych rozwoju infrastruktury społeczeństwa informacyjnego w Polsce (2003r.), których kontynuacją był udział (2004-2007) w pracach badawczych w ramach grantu „Warunki i wskaźniki rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Polsce”. Wyniki badań były m.in prezentowane i publikowane w ramach konferencji Polskiego Towarzystwa Informacji Przestrzennej (2005) i w Rocznikach Geomatyki oraz w jęz.angielskim w ramach publikacji pokonferencyjnych 16th International Conference on Systems Science (Politechnika Wrocławska, 2007).

W 2005 roku wymieniono serwery internetowe Wydziału i uruchomiono szereg nowych serwisów internetowych (hosting): strony WWW Wydziału oraz poszczególnych jednostek (www.wgsr.uw.edu.pl, www.telegeo.wgsr.uw.edu.pl, zripl.uw.edu.pl,isrig.uw.edu.pl), serwis studencki: knsg.wgsr.uw.edu.pl, oraz platformę e-learning: hetman.wgsr.uw.edu.pl. Od początku semestru letniego 2007/2008 uruchomiono dodatkową, nową dydaktyczną salę komputerową wyposażoną w 10 komputerów.
W 2010 roku dokonano restrukturyzacji sieci i implementacji nowych serwerów fizycznych i wirtualnych. Uruchomiono serwery licencjonowania oprogramowania dydaktycznego GIS: (Intergraph) Geomedia Professional, (ESRI) ArcGIS, (Pitney Bowes) MapInfo, Envi.

W 2011 roku zakończył się projekt badawczy pt: Metoda badania i prognozowania zmian użytkowania ziemi z zastosowaniem algebry map i automatów komórkowych (we współpracy z Instytutem Geodezji i Kartografii), którego wyniki prezentowano m.in. na 25 Kongresie Miedzynarodowej Asocjacji Kartograficznej w Paryżu (2011) i na Miedzynarodowym Kongresie Unii Geograficznej w Kolonii (2012).
W 2012 roku wspólnie z KGiT i KK WGiSR UW opracowano program specjalności geoinformatyka, którego wdrażanie biegnie od roku akademickiego 2012/2013 na studiach licencjackich na kierunku geografia.