Okres międzywojenny
Początki nauczania geografii na uniwersytecie sięgają XIX w., jednak formalnie rzecz biorąc studia geograficzne w Uniwersytecie Warszawskim rozpoczęły się w 1918 r. wraz z utworzeniem Zakładu Geograficznego. Jego kierownikiem miał zostać doc. dr Ludomir Sawicki, jednak jako poddany austriacki nie został zaakceptowany przez władze niemieckie. W tej sytuacji powołano kuratora Zakładu w osobie prof. Jana Lewińskiego – kierownika Zakładu Geologicznego. Po roku zastąpił go prof. Stanisław Thugutt – kierownik Zakładu Mineralogicznego. W 1920 roku zastępcą kierownika Zakładu Geograficznego mianowano doc. Stanisława Lencewicza, który w 1922 r. został profesorem nadzwyczajnym i objął kierownictwo Zakładu.
Zakład Geograficzny początkowo mieścił się w tzw. Gmachu Porektorskim w sąsiedztwie Starej Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego. W 1920 roku został przeniesiony do Pałacu Staszica, gdzie pozostał do momentu zamknięcia Uniwersytetu przez Niemców w 1939 roku.
W 1938 roku utworzony został na Wydziale Humanistycznym Zakład Antropogeografii usytuowany w zniszczonym w czasie wojny budynku na Krakowskim Przedmieściu 6. Jego kierownictwo objął mianowany profesorem nadzwyczajnym Bogdan Zaborski.
W czasie okupacji niemieckiej w latach 1942–1944 w ramach tajnego uniwersytetu prowadzone były również zajęcia dla studentów geografii. Zajęcia odbywały się w prywatnych mieszkaniach. Prowadzili je prof. S. Lencewicz, doc. S. Pietkiewicz, dr R. Gumiński, a także etnograf – prof. Stanisław Poniatowski oraz geolodzy – prof. Jan Samsonowicz i doc. Zbigniew Sujkowski. Natomiast przebywający w oflagu w Woldenbergu (Dobiegniew) dr Jerzy Kondracki zorganizował przy pomocy innych geografów i kartografów kursy w zakresie pierwszego roku studiów geograficznych na uniwersytecie.
Lata 1945-1951
W 1945 r. po oswobodzeniu Warszawy rozpoczęły się starania o wznowienie działalności Uniwersytetu. Ponieważ prof. S. Lencewicz zginął tragicznie w 1944 roku, a doc. S. Pietkiewicz bezpośrednio po wojnie zamieszkał w Krakowie, pierwsze działania związane z reaktywowaniem Zakładu Geograficznego podjął po powrocie z obozu jeńców wojennych dr J. Kondracki. Zalążkiem Zakładu stało się mieszkanie nr 6 przy ulicy Wilczej 22, gdzie zamieszkał wraz z rodziną J. Kondracki i gdzie prowadzono pierwsze zajęcia, gromadzono książki, mapy i sprzęt. W 1947 r. Zakład przeniesiony został do gmachu Chemii przy ul. Pasteura 1 i pozostał tam do roku 1950, do zakończenia odbudowy wypalonego Pałacu Uruskich-Czetwertyńskich na Krakowskim Przedmieściu 30 (Link: Historia Pałacu Uruskich-Czetwertyńskich).
Zakład Antropogeografii wznowił swą działalność w 1947 roku. Prof. B. Zaborski, pozostał po wojnie za granicą i na stanowisko kierownika Zakładu powołano prof. Stanisława Leszczyckiego. Zakład, usytuowany początkowo w Pałacu Staszica, przeniesiono w 1948 r. do budynku Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego przy ul. Nowy Świat 49, a w 1950, podobnie jak Zakład Geograficzny, do Pałacu Uruskich-Czetwertyńskich. Oba zakłady stały się zaczątkiem Instytutu Geograficznego. Idea utworzenia Instytutu sprzyjała tworzeniu nowych jednostek geograficznych.
1 listopada 1950 r. powołano Katedrę Kartografii kierowaną przez doc. Stanisława Pietkiewicza, a 1 października 1951 r. Katedrę Geografii Regionalnej kierowaną początkowo przez zastępcę profesora dr. Tadeusza Żebrowskiego oraz Katedrę Klimatologii z zastępcą profesora dr. R. Gumińskim.
Instytut Geograficzny 1951-1969
Instytut Geograficzny powstał formalnie w maju 1952 r., ale już od początku roku akademickiego 1951/52 funkcjonował jednolity program dydaktyczny, a wspólna administracja działała od początku 1951 r. Instytut wszedł w skład Wydziału Biologii i Nauk o Ziemi. Na stanowisko kierownika powołany został prof. Stanisław Leszczycki. Instytut tworzyło pięć katedr (Geografii Fizycznej, Geografii Ekonomicznej, Klimatologii, Geografii Regionalnej i Kartografii) oraz Pracownia Metodyki Nauczania Geografii. Podział ten nie uległ zmianie do 1969 r., kiedy Instytut przekształcony został w jednostkę samodzielną – pozawydziałowy Instytut Geografii.
W 1953 r. utworzony został Instytut Geografii Polskiej Akademii Nauk. Jego dyrektorem był również prof. S. Leszczycki. Instytut ten mieścił się w większości w Pałacu Uruskich-Czetwertyńskich razem z Instytutem Geograficznym UW.
Kształcenie studentów w Instytucie Geograficznym UW prowadzono początkowo systemem dwustopniowym, a od roku 1951/1952 również systemem jednolitych czteroletnich studiów magisterskich. Dopiero od roku 1953/1954 zaczął obowiązywać pięcioletni system studiów. W latach 1951–1968 ukończono w Instytucie 702 prace magisterskie.
Samodzielny Instytut Geografii 1969-1977
W 1969 r. nastąpił podział Wydziału Biologii i Nauk o Ziemi na Wydział Biologii i samodzielny Instytut Geografii. Dyrektorem Instytutu był przez rok prof. S. Leszczycki, a w 1970 tę funkcję przejął prof. J. Kondracki. Rada Naukowa Instytutu, w skład której wchodzili wszyscy pracownicy samodzielni oraz osoby powołane przez Rektora UW z innych jednostek naukowych, miała uprawnienia Rady Wydziału. Jej przewodniczącym był do roku 1975 Stanisław Leszczycki, a następnie Zdzisław Mikulski.
Zmianie uległa struktura Instytutu. W 1969 roku dzielił się on na 5 zakładów, których nazwy odpowiadały istniejącym wcześniej katedrom. Poza nimi, w Instytucie przekształ cono istniejącą wcześniej pracownię w Zakład Metodyki Nauczania Geografii. Oprócz zakładów istniały trzy ogólnoinstytutowe pracownie: Programowania i Maszyn Liczących, Fotointerpretacji oraz Fotograficzna. Ostatnia z wymienionych była wspólna z IG PAN.
W 1974 r. utworzona została stacja terenowa. Była to inicjatywa prof. W. Okołowicza, który podpisał umowę z władzami powiatowymi w Płocku o przekazaniu Uniwersytetowi Warszawskiemu budynku likwidowanej szkoły w Murzynowie pod Płockiem.
Studia geograficzne były początkowo prowadzone systemem pięcioletnim, z podziałem na 6 specjalizacji, które wybierano po drugim roku studiów. W 1976 r. nastąpiła zmiana i wprowadzono system czteroletni. Od tego roku studia prowadzone były z podziałem na specjalności: nauczycielską i nienauczycielską.
Program pierwszej obejmował dużą liczbę zajęć przygotowujących do pełnienia zawodu nauczyciela. W ramach drugiej specjalności po dwóch latach wspólnych studiów wybierany był jeden z trzech kierunków: geografia fizyczna, geografia ekonomiczna lub kartografia. Ukierunkowanie pracy zależało też od udziału w seminarium. Seminaria prowadzone były przy wszystkich zakładach istniejących w Instytucie. W latach 1969–1977 w Instytucie Geografii UW wykonano 634 prace magisterskie.
Geografia w Studium Afrykanistycznym
Studium Afrykanistyczne (później Instytut Afrykanistyczny), utworzone zostało w 1962 r. jako interdyscyplinarny ośrodek naukowy skupiający ekonomistów, historyków, geografów, socjologów, ekonomistów, językoznawców i przedstawicieli nauk politycznych. Studium pełniło rolę dydaktyczną, naukowo-badawczą i dokumentacyjno-informacyjną.
Funkcje kierownika Studium do 1969 r. pełnił etiopista – prof. Stefan Strelcyn, a następnie geograf – prof. Bogodar Winid. Studium dzieliło się na 5 pracowni: Problemów Ekonomicznych, Problemów Społeczno-Kulturowych, Problemów Geograficznych, Osadnictwa i Architektury Arabskiej oraz Planowania Regionalnego (utworzona w 1974 r.). W 1975 r. Studium zostało przekształcone w Instytut Afrykanistyczny i włączone do Wydziału Neofilologii.
Działalność naukowa Studium była wielokierunkowa, mieściły się w niej również badania przemian społeczno-gospodarczych i zróżnicowania regionalnych warunków życia przy uwzględnieniu wpływu środowiska przyrodniczego, a zwłaszcza zasobów naturalnych, oraz analizy porównawcze planów regionalnych i prace z dziedziny geografii osadnictwa. Studium prowadziło też kurs szkolenia kandydatów do pracy w krajach rozwijających się.
Wydział Geografii i Studiów Regionalnych
Wydział utworzony został 1 października 1977 r. przez połączenie Instytutu Geografii i Instytutu Afrykanistycznego. Składał się z trzech instytutów (Instytut Nauk Fizycznogeograficznych, Instytut Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Regionalnej, Instytut Geografii Krajów Rozwijających się), które dzieliły się na zakłady podporządkowane dyrekcji instytutu oraz kilku dalszych jednostek (Katedra Kartografii, Zakład Dydaktyki Geografii, Stacja Terenowa w Murzynowie) podporządkowanych bezpośrednio dziekanowi. Wydziałem kierował zespół dziekański (dziekan i trzech prodziekanów). Pierwszym dziekanem został prof. Zdzisław Mikulski, później funkcję tę pełnili prof. prof. Bolesław Dumanowski, Andrzej Richling, Urszula Soczyńska, Maria Skoczek i Andrzej Lisowski. Prodziekanami było 17 osób.
Wydział mieścił się nadal w Pałacu Uruskich-Czetwertyńskich razem z Instytutem Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, który dopiero w styczniu 1997 r. przeprowadził się do nowej siedziby przy ulicy Twardej 51/55. W roku 1988 przeniesiono w pobliże Krakowskiego Przedmieścia, na ulicę Karową 20, Instytut Krajów Rozwijających się, usytuowany wcześniej w budynku Wydziału Geologii na ul. Żwirki i Wigury 93. Posunięcie to ułatwiło funkcjonowanie Wydziału i przyczyniło się do rozwinięcia współpracy Instytutu z pozostałymi jednostkami.
W momencie powołania Wydziału studia geograficzne prowadzone były systemem czteroletnim. Do systemu pięcioletniego powrócono na początku lat 80. Na studiach dziennych studenci kształcili się w 4 specjalnościach: geografia fizyczna, geografia ekonomiczna, geografia regionalna i kartografia. W ramach geografii fizycznej i ekonomicznej istniała dalsza specjalizacja. Na studiach zaocznych istniały trzy specjalności: geografia fizyczna, geografia ekonomiczna i geografia regionalna.
W 2000/2001 r. wprowadzono system dwustopniowy na studiach dziennych i wieczorowych: 3-letnie studia zawodowe licencjackie oraz 2-letnie uzupełniające studia magisterskie i uruchomiono w tym systemie studia wieczorowe.
W roku 2004/2005 uruchomiony został drugi kierunek studiów – gospodarka przestrzenna. Na kierunku tym utworzono: trzyletnie dzienne studia zawodowe licencjackie, trzyletnie zaoczne studia zawodowe licencjackie, dwuletnie magisterskie studia uzupełniające dzienne, a od 2005 roku – zaoczne. Więcej informacji o obecnym systemie kształcenia na Wydziale Geografii i Studiów Regionalnych publikujemy TUTAJ (link).
Obecnie zespół dziekański tworzą prof. dr hab. Maciej Jędrusik oraz dr hab. Irena Tsermegas (sprawy osobowe), dr Sylwia Dudek-Mańkowska (badania i rozwój), dr Jolanta Korycka-Skorupa (sprawy studenckie).
Więcej o historii wydziału można przeczytać w opracowaniach:
Kierownicy i Dziekani w latach 1918-2016
